W 1990 roku w Polsce przywrócono samorząd terytorialny, który jest organizacją społeczności lokalnej i jednocześnie formą administracji publicznej. Ta przedwojenna tradycja ma wpływać na budowę społeczeństwa obywatelskiego. Zasada samorządności stanowi jedną z najważniejszych zasad ustrojowych państwa polskiego. W kwietniu1990 roku w Polsce rozwiązano Gminne Rady Narodowe, a już w maju zorganizowano pierwsze wybory samorządowe do Rad Gmin, które wyłoniły wójta gminy.

W gminie Jabłonka w ciągu 30 lat (8 kadencji) samorząd miał: 3 wójtów, 3 zastępców wójta, 4 przewodniczących rady. W ciągu tych 8 kadencji było: 7 sekretarzy gminy oraz dwóch skarbników: Maria Morzyniec (1991-2008), Danuta Sarniak (2008- nadal).

TABELA 1 Skład samorządu gminy Jabłonka w latach 1990–2020

Lp.	Kadencja	Wójt	Zastępca wójta	Sekretarz	Przewodniczący rady	liczba radnych
1.	1990-1991	Julian Stopka	Władysław Pilch	Maria Morzyniec	Antoni Wontorczyk	28
	1991-1994			Władysław Pilch		22
2.	1994-1998			Od 1995 Emilia Rutkowska		24
3.	1998-2002	Antoni Wontorczyk	Józef Knapczyk	Od 2001 Wiesław Kotrys	Antoni Karlak	24
4.	2002-2006	Julian Stopka	Władysław Pilch	Bożena Jarosz	Emilia Rutkowska	15
5.	2006-2010	Antoni Karlak	Bolesław Wójcik	Do 16.01.2007 Wiesław Kotrys Andrzej Woszczek	Eugeniusz Moniak	15
6.	2010-2014			Andrzej Woszczek Od 2013 Artur Górka		15
7.	2014−2018			Artur Górka		15
8.	2018−2023					15

W pierwszej kadencji samorządu gminy Jabłonka można wyróżnić dwa okresy. Pierwszy trwał od 1990 do 1991, kiedy w skład gminy Jabłonka wchodziły miejscowości: Jabłonka, Orawka, Podwilk, Zubrzyca Dolna, Zubrzyca Górna, Chyżne, Lipnica Mała i Lipnica Wielka. Od maja 1991 roku zaczął się drugi okres, wtedy z rady gminy Jabłonka odeszli radni reprezentujący Lipnicę Wielką, gdyż powstała gmina Lipnica Wielka. Liczba radnych z 28 zmniejszyła się do 22.Oto zestawienia radnych w poszczególnych kadencjach.

Radni kadencji 1990-1991: Antoni Wontorczyk (przew.), Franciszek Adamczyk, Władysław Adamczyk, Eugeniusz Andrasiak, Andrzej Jazowski, Henryk Jędryga (do 10.1990), Bronisław Kidoń, Władysław Kowalczyk, Augustyn Kuliga, Józef Łopuch, Józef Łysiak, Antoni Machaj, Albin Małysa, Emilia Marcinek, Emil Martyniak, Ludwik Młynarczyk, Jan Noga, Antoni Oskwarek, Józef Pieróg, Władysław Pilch, Andrzej Piłat, Emilia Rutkowska, Karol Sandrzyk, Władysław Sowiński, Jan Stefko, Ignacy Węgrzyn, Eugeniusz Wykrent, Ireneusz Zgama.

Radni kadencji 1991-1994: Antoni Wontorczyk (przew.), Władysław Adamczyk, Eugeniusz Andrasiak, Józef Grobarczyk Bronisław Kidoń, Władysław Kowalczyk, Józef Łopuch, Józef Łysiak, Antoni Machaj, Albin Małysa, Jan Noga, Antoni Oskwarek, Józef Pieróg, Władysław Pilch, Andrzej Piłat, Emilia Rutkowska, Karol Sandrzyk, Stefan Smreczak, Władysław Sowiński, Jan Stefko, Eugeniusz Wykrent, Ireneusz Zgama.

Radni kadencji 1994-1998: Antoni Wontorczyk (przew.), Edward Adamczyk, Władysław Adamczyk, Eugeniusz Andrasiak, Józef Andrasiak, Bolesław Bogacz, Karol Jabłoński, Antoni Karlak, Bronisław Kidoń, Józef Knapczyk, Władysław Kowalczyk, Emilia Lach, Marian Lenczowski, Józef Łopuch, Albin Małysa, Alojzy Nowak, Józef Pieróg, Władysław Pilch, Andrzej Piłat, Józef Sandrzyk, Stefan Smreczak, Adam Stechura, Jan Wdówka, Józef Zachora.

Radni kadencji 1998-2002: Antoni Karlak (przew.),Władysław Adamczyk, Wendelin Biel, Jan Budziński, Władysława Fiedor, Stefan Faculak, Roman Głowacz, Józef Knapczyk, Emil Kowalczyk, Władysław Kowalczyk, Jan Kowalik, Jan Kuczkowicz, Tadeusz Kuczkowicz, Józef Kwaśnica, Józef Łysiak, Jan Noga, Józef Pawlak, Władysław Pilch, Andrzej Piłat, Stefan Smreczak, Albin Szlachta, Eugeniusz Torba, Józef Ulmanek, Antoni Wontorczyk.

Radni kadencji 2002-2006: Emilia Rutkowska (przew.), Władysław Adamczyk, Józef Kapuściak, Tadeusz Kardaś, Władysław Kowalczyk, Jan Kuczkowicz, Tadeusz Kuczkowicz, Józef Kwaśnica, Józef Łysiak, Jan Łyś, Kazimierz Misiniec, Stanisław Morawa, Andrzej Piłat, Albin Szlachta, Jerzy Ziółko.

Radni kadencji 2006-2010: Eugeniusz Moniak (przew.), Cecylia Bochaczyk, Józef Kapuściak, Grażyna Karlak, Franciszek Kubacka, Tadeusz Kuczkowicz, Jan Łaciak (od 27.04.2007), Józef Pakos, Krzysztof Palenik, Józef Pawlak, Andrzej Polaczek, Maciej Rutkowski, Marian Smreczak, Eugeniusz Stec-Sala, Aniela Zubrzycka.

Radni kadencji 2010-2014: Eugeniusz Moniak (przew.), Jadwiga Grzybacz, Grażyna Karlak, Tomasz Kondys, Franciszek Kubacka, Tadeusz Kuczkowicz, Józef Pakos, Krzysztof Palenik, Eugeniusz Paściak, Józef Pawlak, Andrzej Polaczek, Krzysztof Sandrzyk, Eugeniusz Stec-Sala, Aniela Zubrzycka, Wilma Zubrzycka.

Radni kadencji 2014-2018: Eugeniusz Moniak (przew.), Wilma Zubrzycka, Krzysztof Dworszczak, Grażyna Karlak, Eugeniusz Stec-Sala, Aniela Zubrzycka, Michał Knapczyk, Franciszek Kubacka, Józef Pakos, Tadeusz Kuczkowicz, Krzysztof Palenik, Łukasz Wiater (do 23.10.2017), Jan Balcerzak, Piotr Stopiak, Jan Głusiak, Krzysztof Pieronek (od 25.01.2018).

Radni kadencji 2018-2022: Eugeniusz Moniak (przew.), Wilma Zubrzycka, Jan Balcerzak, Jan Głusiak, Marek Gróbarczyk, Piotr Holla, Józef Jasiurka, Grażyna Karlak, Piotr Kowalik, Tadeusz Litwiak, Józef Machaj, Józef Pakos, Eugeniusz Paściak, Krzysztof Pieronek, Krzysztof Sandrzyk.

Rolę gminy szczegółowo określa ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 506). Gmina Jabłonka ma charakter wiejski i realizuje swoje zadania poprzez następujące organy: radę gminy i wójta. Jednostkami pomocniczymi jest 8sołectw.

TABELA 2 Sołectwa i sołtysi (stan na 1 marca 2020)

Lp.	wieś/sołectwo	sołtys	kadencja
1.	Jabłonka	Janina Andrasiak	druga
	Jabłonka-Bory	Józef Łysiak	szósta
2.	Chyżne	Jan Budziński	szósta
3.	Orawka	Józef Spytkowski	pierwsza
4.	Podwilk	Emil Holla	trzecia
5.	Lipnica Mała	Krzysztof Chmura	pierwsza
6.	Zubrzyca Dolna	Mateusz Horniak	pierwsza
7.	Zubrzyca Górna	Barbara Mastela	trzecia

Stan liczby mieszkańców gminy Jabłonka na 31 grudnia 2019 roku wynosi 19039.

W ciągu 30 lat sukcesywnie rozbudowywano w gminie infrastrukturę drogową. Wiele km wyasfaltowano lub wyżwirowano, a także wykonano chodniki wzdłuż dróg wyższego rzędu. Wybudowano 20 nowych mostów oraz drogi, które ułatwiają komunikację na Orawie. Nastąpiło połączenie Lipnicy Małej i Lipnicy Wielkiej tzw. Ślamczykówką; Zubrzycy Dolnej z Podwilkiem drogą Furmaniec. Zbudowano odcinek drogi łączący Lipnicę Małą z Rajsztagiem, wyremontowano odcinek Rajsztagu od Ochlipowa do Lipnicy Małej. Zrealizowano wspólny projekt na modernizację tzw. Orawskiej Drogi z Jabłonki do Bobrowa przez Winiarczykówkę. Tym sposobem droga z Jabłonki do Kozubka ma nowe mosty i nową nawierzchnię. W ciągach dróg wybudowano oświetlenie uliczne.

Od roku 2006 gmina aktywnie bierze udział w licznych projektach unijnych. Od 2007 roku z dotacji unijnych i pozabudżetowych pozyskała ponad 65 mln złotych. Gmina Jabłonka współpracuje z licznymi partnerami zagranicznymi. Wspólnie są realizowane unijne projekty oraz trwa wymiana doświadczeń między samorządowcami. Nie bez znaczenia pozostaje poznawanie swoich kultur, a także możliwość rozpowszechniania kultury orawskiej na arenie międzynarodowej

W 1995 r. rozpoczęły się prace projektowe nad skanalizowaniem orawskich miejscowości, a w 1996 r. przystąpiono do prac w terenie. W 2019 roku zmodernizowano oczyszczalnię ścieków zlokalizowaną w Jabłonce. Gmina Jabłonka ma w sumie 5 oczyszczalni. W 2020 roku gmina jest skanalizowana w ponad 95%. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi ponad 340 kilometrów.

W latach 2013–2016 realizowano usuwanie azbestu z terenu gminy Jabłonka w ramach Programu „Demontaż i bezpieczne składowanie materiałów zawierających azbest z terenu województwa małopolskiego”, z wykorzystaniem tzw. funduszy szwajcarskich. W ramach programu łącznie usunięto z terenu naszej gminy 4160 Mg materiałów zawierających azbest z 1052 budynków.

Wiele uwagi poświęca się poprawie bezpieczeństwa życia mieszkańców gminy. Zakupiono samochody dla strażaków jednostek OSP - nowoczesne wozy bojowe i kilka pomocniczych. W 2018 r. w Podwilku wybudowano wielofunkcyjną remizę strażacką, w Jabłonce - rozbudowano, a w pozostałych miejscowościach remizy remontowano.

W 2010r. zmodernizowano budynek dawnego Domu Ludowego, w którym mieści się Orawska Biblioteka Publiczna, ważny ośrodek kultury. W 2011 roku oddano do użytku nowoczesną siedzibę Orawskie Centrum Kultury z salą widowiskową, gdzie odbywają się ważne uroczystości. Działalność tej instytucji wywołała szeroki rozwój orawskiego regionalizmu.

Od lat 90. XX wieku gmina prowadzi budowę i rozbudowę szkół. Obecnie funkcjonuje 13 szkół podstawowych, Gminne Przedszkole Samorządowe w Jabłonce wraz z filiami oraz Samorządowa Szkoła Muzyczna I stopnia z siedzibą w Jabłonce. Od 1 września 2018 roku mieści się ona w nowoczesnym budynku. Trwa rozbudowa Szkoły Podstawowej nr 1 w Zubrzycy Górnej. Ponadto wyremontowano budynki szkół w Jabłonce i Chyżnem, a także wyremontowano budynek przedszkola w Jabłonce, szkolne stołówki w Zubrzycy Górnej, Podwilku i Lipnicy Małej.

Przy szkołach działają 4 boiska typu „Orlik” oraz 5 boisk przyszkolnych ze sztuczną nawierzchnią, są sale sportowe, jest 6 placów zabaw, a od 2017 roku także miasteczko ruchu rowerowego w Jabłonce.

Z myślą o poprawie jakości życia mieszkańców gminy wybudowano nowy budynek, w którym powstało Orawskie Centrum Zdrowia, by zapewnić stały dostęp do opieki zdrowotnej. W 2019 roku została otwarta pracownia RTG (badanie radiologiczne), a zespół wyjazdowy Państwowego Ratownictwa Medycznego w Jabłonce otrzymał nową karetkę. Działa całodobowa opieka medyczna, dyżury pełnią lekarze różnych specjalności.

Po wielu latach starań wójta gminy Antoniego Karlaka w grudniu 2019 roku na terenie Jabłonki powstały stacja regazyfikacji skroplonego gazu LNG wraz ze stacją redukcyjno-pomiarową oraz infrastrukturą towarzyszącą. W 2020 r. trwa pierwszy etap projektowania sieci gazowej, a także planuje się pierwsze przyłącza.

Opracowanie Barbara Zgama